Rak jąder

Rak Jąder:

• Nowotwory jąder mogą rozwijać się z komórek rozrodczych, zarodkowych lub śródmiąższowych. Najczęstszym złośliwym guzem jest nasieniak, czyli nowotwór wywodzący się z komórek produkujących plemniki, niepoprawnie czasem nazywany rakiem jądra. Nowotwór może dotyczyć tylko jednego lub obu jąder.

 

Czynniki ryzyka:

• Wnętrostwo, czyli niezstąpienie jąder do worka mosznowego jest przyczyną 6-12% przypadków; jądra mogą się wówczas znajdować w pachwinie lub jamie brzusznej
• Nowotwór jądra w rodzinie, zwłaszcza u ojca lub brata.
• Zespół Klinefeltera, czyli choroba genetyczna, związana z obecnością dodatkowego chromosomu X.
• Brak wrażliwości na androgeny, czyli męskie hormony płciowe.
• Zaburzenia rozwojowe jąder.
• Czynniki środowiskowe; obserwuje się wzrost częstości występowania nowotworów jąder w krajach rozwiniętych gospodarczo, jednak ich wpływ nie został udowodniony naukowo.

 

Epidemiologia:

• Nowotwór jądra może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej stwierdza się go w wieku 15-40 lat. Jest to sytuacja odwrotna do tego, co zwykle obserwujemy przy schorzeniach onkologicznych, kiedy to częstsze występowanie wiąże się ze starzeniem się organizmu.
• Jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn w przedziale wiekowym 20-34 lata.
• W Polsce aż 14 tys. mężczyzn żyje z diagnozą nowotworu złośliwego tegoż narządu, co jest konsekwencją skutecznej terapii i wysokiej przeżywalności.
• Szacunkowo, rak jąder stanowi 1% ogółu złośliwych nowotworów u mężczyzn i dotyka ok. 3 na 100.000 osób. W Polsce wykrywa się ok. 800 przypadków nowotworu jąder rocznie, a w samym 2020 roku było to aż 1156 przypadków!

 

Objawy: 

• Do najczęstszych objawów nowotworu jądra zaliczamy niebolesny guzek lub stwardnienie w obrębie narządu, a także jego zaczerwienienie, obrzęk lub nagromadzenie płynu. Może pojawić się uczucie ciężkości, rozpierania lub dyskomfortu w obrębie moszny. Dolegliwości bólowe obserwuje się w 20-25% przypadkach choroby.
• Objawy sugerujące obecność przerzutów nowotworu jąder to m.in.: osłabienie, utrata masy ciała, ból brzucha czy pleców, krwioplucie, powiększenie nadobojczykowych węzłów chłonnych, a także ginekomastia (powiększenie piersi).

 

Diagnostyka:

• Po stwierdzeniu nieprawidłowości w obrębie jąder konieczna jest konsultacja urologiczna. Podstawową metodą wykrycia zmiany jest badanie fizykalne, często uzupełniane nieinwazyjnym badaniem USG moszny.
• Nie wykonuje się standardowo biopsji jądra, gdyż grozi to rozsiewem komórek nowotworowych.
• Do rozpoznania i oceny stopnia zaawansowania choroby, a także celem oceny skuteczności leczenia, wykorzystuje się markery nowotworowe. Są to substancje krążące we krwi, produkowane przez komórki guza, np.:
  • beta-HCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa typu beta);
  • AFP (alfa-fetoproteina);
  • LDH (dehydrogenaza mleczanowa).
• Aby ocenić obecność przerzutów guza, wykonuje się inne badania obrazowe, tj. USG jamy brzusznej, tomografię komputerową klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy.

 

Leczenie:

Podstawową metodą leczenia nowotworu jądra jest jego usunięcie wraz z powrózkiem nasiennym (tzw. orchidektomia). Późniejsze badanie histopatologiczne wyciętej tkanki pozwala na dokładne zaplanowanie kolejnych etapów terapii. W zależności od typu i stopnia zaawansowania choroby, chory może pozostać pod obserwacją lub być poddany chemioterapii albo radioterapii. W przypadku obecności przerzutów nowotworowych w obrębie jamy brzusznej, konieczna jest operacja w celu wycięcia zajętych węzłów chłonnych.

Rokowanie:

Nowotwór jądra ma w większości przypadków bardzo dobre rokowanie, pomimo zaawansowania choroby, dzięki wprowadzeniu cisplatyny – leku, który odmienił oblicze terapii tego nowotworu. Wczesne wykrycie zmiany znacząco wpływa na skuteczność terapii i pozwala na wyleczenie niemal wszystkich pacjentów.

Nowotwór może nawrócić nawet wiele lat po zakończonym leczeniu – w drugim jądrze lub innej, dowolnej okolicy ciała. Ważne są wówczas badania kontrolne oraz przestrzeganie zaleceń lekarskich.

Płodność:

• Usunięcie jednego jądra nie musi znacząco wpłynąć na płodność, gdyż drugie, zdrowe jądro nadal produkuje plemniki, których ilość może być wystarczająca do posiadania potomstwa.
• Należy jednak pamiętać, że chemioterapia ma niekorzystny wpływ na płodność. Przed rozpoczęciem leczenia można rozważyć możliwość kriokonserwacji, czyli potocznie “zamrożenia” nasienia.

 

SAMOBADANIE JĄDER:

Samobadanie jąder jest podstawową formą profilaktyki nowotworów tego narządu. Nie istnieją badania przesiewowe, dlatego tak ważne jest samodzielne i regularne badanie jąder raz w miesiącu – nie rzadziej, by nie przegapić objawów choroby ani nie częściej, by nie przyzwyczaić się do stopniowo powiększającej się zmiany. Polecamy wybrać sobie konkretny dzień każdego miesiąca i zaznaczyć go w kalendarzu. 

1. Badanie najlepiej wykonać po kąpieli lub prysznicu, kiedy ciało jest rozgrzane, a skóra wiotka i rozluźniona. 
2. Zaczynamy od oglądania jąder, zwracamy uwagę na ich wielkość, kształt i kolor, pamiętając, że drobna asymetria jest normalnym zjawiskiem. 
3. W dłoni unosimy worek mosznowy, aby ocenić wagę jąder. Następnie, przetaczając jądra pomiędzy kciukiem a palcami wskazującym i środkowym, oceniamy ich powierzchnię i elastyczność. Nie zapominamy o przestrzeni pomiędzy jądrami!
4. Podczas badania szukamy wszelkich guzków, stwardnień i zmian w konsystencji jądra. Warto pamiętać, że na tylnej powierzchni jąder biegną najądrza, które mogą być wyczuwalne jako podłużne zgrubienia. 
5. Wykrycie jakiejkolwiek niepokojącej zmiany powinno skłonić do wizyty w gabinecie urologicznym.