Rak prostaty

Rak prostaty, główne czynniki ryzyka:

• Wiek – ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem pacjent. Nowotwór zwykle ujawnia się po 50. roku życia. Średni wiek rozpoznania choroby wynosi 66 lat. Szacuje się, że rak prostaty dotyczy aż 50% mężczyzn po 70 roku życia.
• Rak prostaty w rodzinie, zwłaszcza u ojca lub brata;
• Otyłość i dieta wysokotłuszczowa;

Epidemiologia:

• Rak prostaty jest jednym z najczęściej występujących nowotworów w Polsce. W 2020 r. stanowił najczęściej diagnozowany nowotwór złośliwy wśród mężczyzn – aż 19,6% przypadków. Zgłoszono wówczas 14244 nowych przypadków, a w 2019 r. było ich aż 17638. Pod względem umieralności znajduje się na drugim miejscu, zaraz po raku płuca.
• Od 2016 roku rak stercza pozostaje najczęstszym nowotworem mężczyzn i charakteryzuje się najwyższą dynamiką wzrostu zachorowalności z jednoczesną stabilizacją umieralności i poprawą wskaźników przeżyć.

• Nowotwór zwykle ujawnia się po 50. roku życia. Średni wiek rozpoznania choroby wynosi 66 lat. Szacuje się, że rak prostaty dotyczy aż 50% mężczyzn po 70 roku życia.

Objawy:

• W wielu przypadkach nowotwór nie daje charakterystycznych objawów, a podejrzenie choroby wysuwa się przez stwierdzenie podwyższonego stężenia PSA. Ponad 75% przypadków raka prostaty zostaje rozpoznane we wczesnym stadium, dzięki badaniom przesiewowym.
• Wczesne objawy raka prostaty często przypominają dolegliwości związane z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego. Są to m.in.: problemy z oddawaniem moczu, np. trudność w opróżnieniu pęcherza, ciągłe parcie na mocz czy częstomocz.
• Wraz z rozwojem nowotworu i zajęciem sąsiednich narządów mogą pojawiać się krew w moczu, bóle podbrzusza i krocza czy zaburzenia oddawania stolca.
• W przypadku przerzutów do węzłów chłonnych może pojawić się zwykle jednostronny obrzęk genitaliów lub kończyny dolnej. Rak prostaty często daje przerzuty do kości, dlatego pojawiają się dolegliwości ze strony układu kostnego, tj. ból czy patologiczne złamania. 

Diagnostyka:

• Podstawowym badaniem u osób z podejrzeniem raka prostaty jest palpacyjne badanie per rectum, czyli przez odbytnicę. Ocenia się wówczas wielkość, konsystencję i budowę gruczołu krokowego. Dzięki specyficznemu położeniu, można także ocenić jego tylną część, gdzie najczęściej lokalizują się zmiany nowotworowe.

• Stężenie poziomu PSA
  PSA, czyli swoisty antygen sterczowy to substancja wydzielana przez komórki gruczołu krokowego, odpowiedzialna za utrzymanie nasienia w formie płynnej. Komórki nowotworowe uwalniają większe ilości PSA niż komórki prawidłowe, dlatego obserwuje się wzrost jego poziomu we krwi.

UWAGA! 

• Nawet 25% mężczyzn z podwyższonym poziomem PSA nie ma jednak raka prostaty, a zjawisko może być związane z:

• • zapaleniem gruczołu krokowego;
  • łagodnym przerostem gruczołu krokowego;
  • jazdą na rowerze w przeciągu ostatnich 48 godzin;
  • stosunkiem płciowym w przeciągu ostatnich 48 godzin;
  • wcześniejszym cewnikowaniem pęcherza moczowego;
  • badaniem USG przezodbytniczo;
  • biopsją gruczołu krokowego. 

• Wykrycie nieprawidłowości podczas badania per rectum lub podwyższony poziom PSA skłaniają do poszerzenia diagnostyki. Do dostępnych badań laboratoryjnych należą:
  • gęstość PSA;
  • szybkość narastania PSA;
  • czas podwojenia PSA;
  • stosunek stężenia frakcji wolnej do całkowitego stężenia PSA. 
• W ocenie gruczołu krokowego przydatne są także badania obrazowe. Jednym z najczęściej wykonywanych badań, a jednocześnie tanim i łatwo dostępnym, jest USG przezodbytnicze. Najlepiej do zobrazowania gruczołu krokowego sprawdza się jednak rezonans magnetyczny.

Leczenie:

• Leczenie raka prostaty uzależnione jest od wieku pacjenta, stopnia zaawansowania i charakterystyki nowotworu. 
• Radykalne leczenie miejscowe, czyli chirurgiczne usunięcie narządu wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi w miednicy jest stosowane w przypadkach raków ograniczonych do gruczołu krokowego. Operacja prostatektomii może być przeprowadzona przy użyciu robota chirurgicznego, np. przez system da Vinci. Czasem uzupełnia się ten schemat leczenia o radioterapię lub hormonoterapię, której zadaniem jest ograniczenie wpływu testosteronu na komórki nowotworowe.
• W przypadkach miejscowo zaawansowanego raka prostaty stosuje się zwykle radioterapię, czasem kojarzoną z hormonoterapią. Znacznie rzadziej wykonuje się zabiegi chirurgiczne w tym stadium choroby.
• Hormonoterapia jest podstawą leczenia rozsianego raka gruczołu krokowego. Najprostszą formą jest usunięcie jąder, produkujących testosteron – jest to metoda skuteczna i stosunkowo mało ryzykowna. Alternatywną opcję stanowi farmakologiczna supresja czynności hormonalnej. W niektórych przypadkach, należy także włączyć chemioterapię.

Profilaktyka:

• Dieta niskotłuszczowa oraz bogata w produkty pochodzenia roślinnego wpływa na zmniejszenie ryzyka rozwoju raka stercza.
• Każdy mężczyzna po 50. roku życia powinien raz w roku udać się na wizytę w gabinecie urologicznym – powinno się wówczas wykonać badanie per rectum oraz ocenę poziomu PSA. Jeśli w rodzinie wystąpił już rak stercza, takie postępowanie zalecane jest osobom już od 40. roku życia.